Bij het werken op of nabij het water nemen we zoveel mogelijk maatregelen om te voorkomen dat iemand in het water kan vallen. Denk hierbij aan het plaatsen van leuningen, het dragen van valbeveiliging en redvesten. Ondanks deze maatregelen kan het voorkomen dat iemand toch in het water valt. Om in dat geval goed voorbereid te zijn is deze toolbox opgesteld.

De drie grootste risico's bij het in het water vallen zijn:

1. Onderkoeling
2. Verwonding door ergens tegenaan te vallen
3. Verdrinking

De kans om te verdrinken is groter als je niet kunt zwemmen. Als je wel kunt zwemmen, kun je echter wel verdrinken door bijvoorbeeld bewusteloos te water te raken of door onderkoeling.

Er is een wijdverbreid misverstand dat mensen vrij snel aan onderkoeling overlijden. Dit gebeurt alleen in echt koud water <0 °C. In onderstaande tabel staat de overlevingstijd bij verschillende watertemperaturen.

Zoals je ziet heb je over het algemeen voldoende tijd om uit het water te komen.

Je lichaam reageert wel direct op het koude water. Als je in koud water terecht komt zal je volgende vier fases beleven:

1. Koude schok met een eerste onwillekeurige hap naar adem gevolgd door een snelle ademhaling en verhoogde hartslag. Dit duurt ongeveer een minuut.
2. Koude onbekwaamheid (niet meer kunnen zwemmen of dingen vasthouden) doordat de spieren snel afkoelen. Dit gebeurt na 5 – 15 minuten.
3. Onderkoeling (lichaamstemperatuur onder de 35 °C).
4. Bezwijken vóór, tijdens of na de redding

Onthoud de 1 – 10 – 1 vuistregel want hij kan je leven redden. Bij onderdompeling in koud water heb je:

• 1 minuut -> om je ademhaling onder controle te krijgen (raak niet in paniek)
• 10 minuten -> om zinvol en doelgericht te bewegen
• 1 uur -> voordat bewusteloosheid optreedt door onderkoeling.

Zorg voor voldoende afscherming van het water en draag op of nabij het water altijd een redvest met voldoende drijfvermogen (minimaal 275kN). Mocht jij of je collega ondanks alle maatregelen toch te water raken volg dan onderstaande aanwijzingen.

Ga alleen zwemmen als de oever dichtbij is. (Er gaat veel warmte verloren door inspanning.) Blijf rustig, paniek helpt niets. Maak je zo klein mogelijk zodat je zo min mogelijk warmte verliest. Zie de figuur hieronder welke houding zorgt voor de minste afkoeling. Houdt je verder aan de volgende punten:

Het allerbelangrijkste is om zo snel mogelijk alarm te slaan. Probeer kalm te blijven!

• Waarschuw de overige collega’s door ‘man te water’ te roepen als iemand in het water valt.
• Leg de werkzaamheden direct stil.
• Houd de collega (de drenkeling) die in het water gevallen is in het oog.
• Laat de drenkeling naar de kant, boot of ponton zwemmen, geef aanwijzingen waar je de drenkeling uit het water wilt halen.
• Gooi hem een reddingsboei toe, want ook een goede zwemmer kan door zware natte kleding en schoenen in de problemen komen (niet tegen het hoofd gooien en in geval van stroming of wind zo gooien dat de reddingsboei naar de drenkeling stroomt)
• Trek de drenkeling met het liefst met twee man weer aan de kant. (Let op: door al het water kan de drenkeling zwaar zijn.)
• Controleer of de drenkeling gewond is.

Houd de drenkeling na de redding in de gaten en let op signalen van onderkoeling:

• Lage lichaamstemperatuur;
• Rillen;
• Langzame ademhaling
• Verwardheid;
• Vermoeidheid en sufheid;
• Bleke huid.

Onderkoeling is een groot gevaar voor de drenkeling. Breng de drenkeling bij signalen van onderkoeling naar een warme omgeving, wikkel hem in een isolatiedeken en zorg dat het slachtoffer niet verder afkoelt. Trek als het koud is natte kleding uit, want zonder kleren is warmer dan met natte kleren. Pak de armen en benen apart in zodat ze niet de romp extra kunnen afkoelen. Vergeet vooral niet het hoofd goed te beschermen, het heeft een relatief groot oppervlak en daardoor gaat er veel warmte verloren. Een onderkoelingsdeken werkt alleen goed in combinatie met een deken. Heb je geen onderkoelingsdeken, gebruik dan vuilniszakken, of bedek het slachtoffer met een deken, een slaapzak, of jassen.

Schakel bij onderkoeling altijd deskundige hulp in.

Niet doen!

Probeer een bewusteloos slachtoffer nooit iets te drinken te geven. Geef nooit alcoholische dranken. Alcohol verwijdt de bloedvaten en kan juist daling van de temperatuur tot gevolg hebben. Beweeg een onderkoeld slachtoffer zo weinig mogelijk.

Wel doen!

Een aanspreekbaar slachtoffer dat zelf een beker kan vasthouden, mag wel warme, liefst goed gesuikerde, dranken innemen en begeleid onder een niet te warme douche. Zoek in elk geval warmte en beschutting, bescherm het slachtoffer tegen verdere afkoeling. Trek indien mogelijk, droge kleren aan.

Ga met elkaar in gesprek over het volgende:

1. Waar hangen de reddingsmiddelen op dit project?
2. Hebben we een isolatiedeken?
3. Hebben onze redvesten een minimaal drijfvermogen van 275kN

Oer het werken op of aan het water is in de Go!-app een aparte toolbox bschikbaar: https://www.geenongevallen.nl/toolbox/specifieke-werkzaamheden/werken-op-of-aan-het-water